Βρίσκει το νερό στη χλόη
δεντρολίβανο κι αλόη
κι αρχινάει το μοιρολόι.
Ιώ! Ιώ! Ιώ! Ιώ!
Λειδινέ μου Λειδινέ μου
και κλησαρωμένε μου
σπόρο χάρισα1 τ’ ανέμου
και δεντράκι έγινέ μου
να ’βρει χώμα να θεριώσει
άλλο σπόρο να μου δώσει
Λειδινέ μου Λειδινέ μου
μυριολαβωμένε μου.
Με βασιλικό και κρίνο
ραίνει ο Άδωνις τον Λίνο
κι αρχινάει καινούργιο θρήνο.
Ιώ! Ιώ! Ιώ! Ιώ!
Λειδινέ μου Λειδινέ μου
και κλησαρωμένε μου
σπόρο χάρισα2 τ’ ανέμου
και δεντράκι έγινέ μου
να ’βρει χώμα να θεριώσει
άλλο σπόρο να μου δώσει
Λειδινέ μου Λειδινέ μου
μυριολαβωμένε μου.
* [Όλα τα τραγούδια pages 274–275]
Λειδινέ μου, Λειδινέ μου
τσαι κλησαρωμένε μου,
όπου σε κλησαρώσανε
με την ψιλή κλησάρα
τσαι όπου σε περνούσανε
αφ’ την αγιά Βαρβάρα.
Λειδινέ μου, Λειδινέ μου! […]
Ενδεικτικά η πρώτη στροφή από το μοιρολόι που έλεγαν άλλοτε οι γυναίκες θρηνώντας τον Λειδινό —όνομα που προφανώς προέρχεται από αναγραμματισμό του «δειλινού»— σ’ ένα δρώμενο που συνηθίζεται κυρίως στην Αίγινα στις 14 Σεπτεμβρίου, ανήμερα του Σταυρού. Είναι η ημέρα που ολοκληρώνονται οι καλοκαιρινές εργασίες και σταματούν οι συνήθειες του καλοκαιριού, όπως ο μεσημεριανός ύπνος και το γεύμα του δειλινού. Σε μια μιμική παράσταση, με πιθανή αρχαία καταγωγή και συμβολισμό την εξαφάνιση της βλάστησης ως την επόμενη άνοιξη, κατασκευάζουν με πανιά και άχυρα ομοίωμα με ολοφάνερα φαλλικά στοιχεία, ανάβουν κεριά γύρω του, το μοιρολογούν και τα παιδιά το περιφέρουν σαν να του κάνουν κηδεία.
Στους στίχους του Γκάτσου τώρα, που κάθε ανάγνωσή τους οδηγεί σε νέα μαθητεία, βλέπουμε τον ποιητή παρηγορητικό προς τον Λειδινό και γενναιόδωρο προς τη Φύση, χαρίζοντας και στους δύο την αναγέννηση. Όμως τον πρωταρχικό αναγεννητικό ρόλο τον έχει το νερό, κι ο μύθος λέει πως για νερό ικέτευαν τη βροχοποιό Ιώ Σελήνη με την κραυγή «Ιώ! Ιώ!». «Βασιλικέ μου της βραγιάς και κρίνε μου του δάσου» λέει ένα λιανοτράγουδο. «Με βασιλικό και κρίνο ραίνει ο Άδωνις τον Λίνο» λέει το τραγούδι του Γκάτσου. Και είναι ο βασιλικός το σταυρολούλουδο, το λουλούδι του Σταυρού, κι ο κρίνος, σύμβολο της Έλευσης του Χριστού αλλά και της άνοιξης, πρώτα πρώτα, όμως, είναι σύμβολο της αγνότητας. Ο Λίνος, γιος του Απόλλωνα, είναι παιδί όταν τον κατασπαράζουν τα σκυλιά. Ο Άδωνις είναι λίγο μεγαλύτερος και, χάρη στην ομορφιά του, έχει προλάβει να γνωρίσει έρωτες και έριδες θεών όταν τον κατασπαράζει ο αγριόχοιρος, έχει προλάβει να γνωρίσει την άνοιξη. Γι’ αυτό τον συνδέουν μαζί της και του ετοιμάζουν κάθε χρόνο τους «κήπους του» οι γυναίκες του αρχαίου πένθους. Σήμερα, στο άφατο πένθος της Μεγάλης Παρασκευής, οι γυναίκες της Ανατολικής Μακεδονίας, την ώρα της περιφοράς του Επιταφίου, σ’ ένα τραπεζάκι έξω από την πόρτα τους βάζουν την εικόνα του Εσταυρωμένου με κεριά και θυμιάματα, με άνθη και «Αδώνιδος κήπους». Και στον ίδιο χρόνο ο ποιητής λέει σ’ ένα άλλο του τραγούδι:
Φέραν τον Άδωνι το Λίνο το Χριστό
κι ήταν ακόμα το κορμάκι του ζεστό.
κλησαρωμένος < κλησάρα < κρησάρα: κόσκινο.
[From ΔΡΟΣΟΥΛΙΤΕΣ. See page 263.]
1. πέταξα.
2. πέταξα.
